6 Şubat depremlerinin merkez üssü Kahramanmaraş’ın Onikişubat İlçesine bağlı Süleymanşah Mahallesi’nde 3 bloklu Altmış Evler Sitesi’nin B Bloğu saat 04:17’de yaşanan depremde yerle bir oldu. 9 katlı binada toplam 38 kişi hayatını kaybederken sitenin A ve C bloklarında da yapılan hasar tespit çalışmaları neticesinde ağır hasarlı raporu verilmişti. Gelinen süreçte A blok ekiplerce yıkılırken, C blokta bulunan daire sahipleri ağır hasar verilmesine itiraz etmesi gerekçesiyle yıkım işlemi halen yapılmadı. Deprem sonrası yıkılan B bloğun geçtiğimiz Mart ayında Konya Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi’nden 6 öğretim üyesi tarafından gerekli incelemeler yapılarak bilirkişi raporu ve deprem güvenlik değerlendirme raporu hazırlandı. Yıkılan blokla ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından da soruşturma başlatılırken depremin üzerinden geçen 14 aylık süre zarfında hiçbir somut netice alınamadı.
BİLİRKİŞİ RAPORUNDA TALEP EDİLENLER
Hazırlanan bilirkişi raporuna göre, Kahramanmaraş Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından binanın yapımında düzenlenen projelerin kanuna, yönetmeliklere ve ilgili tüm mevzuata uygun yapılıp yapılmadığı, mimari ve statik projelerde mevzuata aykırılık bulunup bulunmadığı, binanın çizilen statik ve mimari inşa edilip edilmediği, bina yapım aşamasında binanın yıkımına sebep olacak kusur olabilecek eylemlerin bulunulup bulunuImadığı, bina yapımı tamamlandıktan sonra kullanma aşamasında bina taşıyıcı unsurlarına (kolon, kiriş, perde beton) zarar verilip verilmediğinin tespit edilmesi, taşıyıcı unsurlara zarar verildiğnin tespiti halinde bu durumun binanın yıkımına etkisinin belirtilmesi, bina yapımı tamamlandıktan sonra ilgili yapıda ruhsatlı veya ruhsatsız tadilat işlemi (kat ilavesi, işyeri genişletme, ortak kullanım alanı tadilatları) yapılıp yapılmadığı, herhangi bir tadilat işlemi yapılmış ise bu tadilatın binanın yıkımına etkisinin olup olmadığı, tadilatın binanın statiğini bozacak mahiyette olup olmadığının tespiti, yapı sahibi, yapı ortağı, statik fenni mesul, mimari fenni mesul, statik pğe müellifi, mimari proje müellifi, müteahhit yüklenici), şantiye şefi, yapı denetim firma yetkili ve sorumluları, yapı denetim firması denetçileri, yapı kayıt belgesi varsa bu hak sahibi kişiler, ilgili belediye proje kontrol ve yapı kontrol birimi sorumluları veya tespit edilecek başkaca kişilerin kusur ve ihmallerinin sebep sonuç ilişkisi içerisinde illiyet bağı kurularak kusur atfının yapılması, hazırlanacak olan raporda soruşturma konusu yıkılan, yapının zemini ile ilgili değerlendirme yapılması talep edildi.
ZEMİN ETÜT RAPORUNUN BULUNMADIĞI GÖRÜLMÜŞTÜR
İstenilen talepler doğrultusunda teknik rapor hazırlandı. Talep edilen ilgili maddeleri aydınlatacak bir şekilde hazırlanan teknik raporda şu bilgilere yer verildi; “Dava dosyasında yapı kullanım izin belgelerine rastlanılmamıştır. Ayrıca dosya kapsamında zemin etüt raporunun bulunmadığı görülmüştür. Kayıtlara göre şantiye şefi de bulunmamaktadır. Yapı 2011 öncesi inşa edildiğinden dolayı 4708 sayılı Yapı Denetimi Kanununa tabi değildir. Bu nedenle yapı denetimi tutanakları dosyada mevcut değildir.
MİNİMUM BETON SINIFI KULLANILMIŞ
Altmış Evler Sitesi’nin 17 Mayıs 1999 tarihli betonarme projesi ve 22 Temmuz 1999 yeni inşaat ruhsat tarihi dikkate alındığında, 1 Ocak 1998 tarihinde yürürlüğe giren Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik (ABYYHY)-1998 yönetmeliğine tabi olduğu ve 1996 tarihli deprem tehlike haritasına göre 1.derece deprem bölgesi ve yapı önem katsayısının ise 1 olarak dikkate alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Ancak projede malzeme sınıfları beIirtilmemekle birlikte, hesap dosyasında ABYYHY-1998'in minimum beton sınıfı olan C16 yerine minimum beton sınıfı olan C14 seçilmesi, projenin hazırlanmasında ABYYHY-1998 koşullarının dikkate alınmadığını göstermektedir.
KESİTLERDE AMPATMANSIZ ŞEKİLDE SADECE KİRİŞ KESİTLERİ GÖSTERİLMİŞTİR
21 Temmuz 1999 onaylı statik proje hesap ekinde, bulunması gereken temeI hesapları bulunmamaktadır. Projede de zemin emniyet gerilmesi ve zemin sınıfı belirtilmediği için, temel boyutlarının hangi kabuller altında belirlendiği bilinmemektedir. Projede mütemadi kiriş boyutlarının 80/120 cm, 100/120 cm, 120/120 cm olduğu görülmektedir. Ancak temel planında, temel kirişlerinden her iki yönde 30 cm ampatman gösterilmesine rağmen, kesitlerde ampatmansız şekilde sadece kiriş kesitleri gösterilmiştir. Olay yeri inceleme görüntüleri incelendiğinde ise temellerde ampatman bulunduğu görülmektedir.
DÜŞEY TAŞIYICI ELEMANLAR BOYUT AÇISIDAN KOŞULLARI SAĞLAMIYOR
Altmış evler sitesine ait 12 Nisan 2023 ve 16 Mart 2023 tarihli olay yeri inceleme raporlarında temellerin boyut ve donatısı hakkında bir bilgi olmadığından, temelin boyut ve donatısının statik projeye uygunluğu hakkında yeterli değerlendirme yapılamamıştır. Ancak 12 Nisan 2023 tarihli olay yeri inceleme raporunda, kolon kesilme iddiaları ile ilgili olarak statik ve mimari projelerle birlikte yapılan incelemede, projedeki temellerden ve kolonların mevcudiyetinden bahsedilmiştir. Ayrıca olay yeri inceleme resimlerindeki temellerin boyutlarının büyük ölçüde projedeki boyutları sağladığı görülmektedir. Ancak temel donatıları ile iIgili herhangi bir tespit yapılamamaktadır. Statik projede bodrum ve zemin kat kolon boyutlarının ve donatılarının aynı olduğu görülmektedir. Bodrum ve zemin katta kolonların 25x50 cm, 26x60 cm, 25x70 cm, 30x80 cm, 40x80 cm, 40x90 cm 20x120 cm gibi boyutlarda olduğu görülmüştür. 20x120 cm kesit boyutundaki düşey taşıyıcı elemanlar boyut açısıdan, ABYYHY-1998 yönetmeliğindeki ‘dikdörtgen kesitli kolonların en küçük boyutu 250mm’den az olamaz’ koşulunu sağlamamaktadır.
KOŞULLAR BODRUM VE ZEMİN KATTAKİ KOLONLARIN BÜYÜK BÖLÜMÜNDE SAĞLANMIYOR
Bodrum ve zemin kattaki kolonlarda değişik adette 14mm, 16mm ve 18mm çapında boyuna donatılar kullanılmıştır. Kolonlarda boyuna donatı oranları yüzde 0,78 ile yüzde 1,70 aralığında olmakla birlikte, ABYYHY-1998 yönetmeliğindeki ‘kolonlarda boyuna donatı brüt alanı kesitin yüzde 1’inden az olamaz’ koşulu bodrum ve zemin kattaki kolonların büyük bölümünde sağlanmamaktadır. Kolonlarda etriye açılımları statik projede verilmiş olmakla birlikte, etriye çap ve aralıkları belirtilmemiş, en azından gösterilebilecek tip kolon boy kesiti de verilmemiştir. Bu önemli bir eksiklik olmakla beraber inşa sırasında etriye aralıklarının hangi aralıklarla yerleştirildiği bilinememektedir. Projede tanımlanmaması nedeniyle yapının deprem performansı açısından son derece önemli olan sargı bölgelerinin (kolon uçlarında etriye sıklaştırması yapılan bölgeler) oluşturulmadığı anIaşılmaktadır.
DÜŞEY ELEMANLAR KOLON OLARAK DEĞİL PERDE OLARAK DİKKATE ALINMIŞ
ABYYHY-1998 yönetmeliğinde perde, planda uzun kenarının kalınlığına oranı en az yedi olan düşey taşıyıcı sistem elemanı olarak tanımlanmıştır. Projede bu koşulu sağlayan düşey taşıyıcı elemanlar bulunmamaktadır. Proenin tasarımının, ilk ruhsat ve statik proje onay tarihinde geçerli olan ABYYHY-1998 yönetmeliğine göre yapılmaması nedeniyle, 20x120 cm kesit boyutlarındaki düşey elemanların kolon olarak değil, 1975 deprem yönetmeliğine göre perde olarak dikkate alınmış olduğu, bu nedenle 20 cm kesit genişliği seçildiği anlaşılmaktadır.”
