Toplumumuzda dînî bilgilenme kanallarının belki de en önemlisi vaizlik müessesi. Vaaz, Peygamber Efendimiz (s.a.)'den bu yana ümmete Ahmed Hamdi Aksekili Hocaefendi'nin ifadesiyle "kürsi-i muallay-ı şeriat"tan yapılan bir "tefhim ve tenvir" vasıtası. Tezkir, irşad, nasihat, davet, tebliğ gibi aynı maksada yönelik kelimelerin tümünü ilgilendiren bir muhtevaya sahip vaaz kavramı kısaca "camilerde veya topluca ibadet yapılan yerlerde toplumu din konusunda aydınlatmak amacıyla yapılan dini öğüt" şeklinde tanımlanıyor. Vaiz ise vaaz veren kişi anlamına geliyor. Ya da resmi tarifiyle "topluca ibadet edilen yerlerde ve özellikle de camilerde cemaati dini yönden aydınlatmak amacıyla, ibadet öncesi ve sonrasında kürsüden öğütler veren görevli din adamı"na verilen ad vaiz.
Marmara Üniversitesi öğretim görevlilerinden Doç. Dr. Mehmet Faruk Bayraktar'ın İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları arasında çıkan kitabı vaizlik müessesinin Türkiye'deki durumu hakkında doyurucu bilgiler veriyor. Vaizliğin tarihi gelişimi, Kur'an ve sünnette vaaz, etkili bir vaaz ve vaizin özellikleri gibi başlıklar altında temel bilgiler içeren kitapta "Vaizilik ve Problemleri" adlı bir de uygulama çalışması bulunuyor. "Vaizlik müessesesinin tarihi süreç içerisinde ülkemizdeki durumu ve resmi olmayan eğitim sistemi içerisindeki yeri ve problemleri" konulu bu uygulama alandaki eksikliklerin belirlenerek çözüm yoluna gidilmesi ve yaygın din eğitimine yönelik gelişmelere katkıda bulunulması amaçları gözönünde tutularak yürütülmüş.
Çeşitli il ve ilçelerde görev yapan 115 kadın-erkek vaizin katıldığı çalışmada vaizlerin sosyal, demografik, mesleki, ekonomik durumlarına yönelik ilgi çekici sonuçlara ulaşmış. Buna göre vaizlerimizin %85.2'si kendisini mesleki açıdan yeterli görüyor. %93'ü sözleriyle davranışları arasında bir tutarlık bulunduğuna inanırken, %73.1'i cemaatinin kişisel sorunlarını paylaşıyor. %65'i hiç bir zaman kişisel inanç, tutum ve kanaatlerini kullanmadığını belirtiyor. Vaizlerin %85'i cemaatinin kişisel görüşlerine değer verirken sadece %33'ü hiç bir zaman cemaatin eleştirilerinden rahatsız olmuyor. %93'ü her zaman vaaz için hazırlık yaptığını ifade ederken, %59'u vaaza hazırlık için iki-üç saati kafi görüyor.
Kitabın sonunda bu ve benzeri sonuçlara yönelik genellemeler, öneriler, konu ile ilgili metinler ve vaaz örnekleri yer alıyor. Vaizlerin Türkçe'yi iyi kullanmaları için İlahiyat Fakülteleri ders programlarına Hitabet ve Diksiyon derslerinin konulması, gezici vaazlık statüsünün geliştirilmesi, İlahiyat Meslek Yüksek Okullarının dört seneye çıkarılarak halen vaizlik görevini icra eden ve yüksek öğrenim görmemiş olanların bu okullara girmelerinin sağlanması gibi önerilerin yer aldığı bu kitap Türkiye'de vaizlik müessesesinin iyileştirilmesi çalışmalarında faydalanılacak bilgiler içeriyor.
Türkiye'de Vaizlik (Tarihçesi ve Problemleri), Doç. Dr. Mehmet Faruk Bayraktar, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları (Tel: 0.216.3424781), İstanbul, 1997.
