Bu köşede önceki haftalarda pandeminin tarımsal üretim ve tarımsal ürün fiyatlarına etkisini inceledik. Bu yazıda ise Covid-19’un tarımsal ihracata etkisi incelenecektir.
Türkiye’nin toplam ihracatında tarımsal ürünler önemli bir paya sahiptir. Türkiye’nin ihracatında 2020’de toplam olarak tarım sektörünün payı %14.4’dir. Bu ihracat ile 24.5 milyar dolar döviz girdisi sağlanmıştır. Bu önemsenmesi gereken bir durumdur.
Genel…
Türkiye’nin 2019 ve 2020’de tarımsal ihracatındaki değişim Çizelge’de verilmiştir. Türkiye’nin tarım sektöründe 2020’de ihracatı üç başlıkta incelenmektedir: (A)-Bitkisel ürünler, (B)- Hayvansal ürünler ve (C)-Ağaç-orman ürünleri.
Pandemi döneminde (2020’de) önceki yıla (2019’a) göre bitkisel ürünler ve ağaç-orman ürünleri boyutlarında tarımsal ihracat artarken hayvansal ürünlerde azalmıştır. Türkiye’nin tarım sektöründe ihracatında toplamda %4.3 bir artış olmuştur (Çizelge). Sektör içerisinde taze ürünlerde ihracat artışı olurken yağ ve hayvansal ürünlerinkinde az da olsa bir düşüş gözlenmiştir.
Türkiye’nin tarımsal ürünlerin ihracatında bitkisel ürünler hayvansal ürünlerden daha yüksek bir paya sahiptir. Bunu dikkate alarak bitkisel ürünlere biraz daha yakından bakalım.
Çizelge: Türkiye’nin 2019 ve 2020’de tarımsal ihracatındaki değişim.(1000 dolar)
|
2019 |
2020 |
Değişim ('20/'19) |
Pay(20) (%) |
|
|
A. Bitkisel Ürünler |
15.338.649 |
16.350.706 |
6,6 |
9,6 |
|
Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri |
6.787.841 |
7.301.341 |
7,6 |
4,3 |
|
Yaş Meyve ve Sebze |
2.260.425 |
2.731.186 |
20,8 |
1,6 |
|
Meyve Sebze Mamulleri |
1.548.012 |
1.683.746 |
8,8 |
1,0 |
|
Kuru Meyve ve Mamulleri |
1.416.430 |
1.399.574 |
-1,2 |
0,8 |
|
Fındık ve Mamulleri |
2.028.385 |
1.946.989 |
-4,0 |
1,1 |
|
Zeytin ve Zeytinyağı |
282.659 |
271.182 |
-4,1 |
0,2 |
|
Tütün |
908.417 |
910.531 |
0,2 |
0,5 |
|
Süs Bitkileri ve Mam. |
106.480 |
106.157 |
-0,3 |
0,1 |
|
B. Hayvansal Ürünler |
2.505.020 |
2.451.931 |
-2,1 |
1,4 |
|
Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller |
2.505.020 |
2.451.931 |
-2,1 |
1,4 |
|
C. Ağaç Ve Orman Ürünleri |
5.529.995 |
5.566.505 |
0,7 |
3,3 |
|
Mobilya,Kağıt ve Orman Ürünleri |
5.529.995 |
5.566.505 |
0,7 |
3,3 |
|
Tarım Sektörü Toplamı |
23.373.664 |
24.369.143 |
4,3 |
14,4 |
Kaynak: TİM 2021a ( );
(1): Türkiye’nin Toplam ihracatındaki payını göstermektedir.
Bitkisel üretim
Ülkemizde kültürü yapılan 150 kadar bitki türünden elde edilen üretim Türkiye’nin bitkisel üretimini oluşturmaktadır. Türkiye’de tarla bitkileri grubunda 55-60; meyve-sebze grubunda ise 75-80 kadar türün üretimi söz konusudur. Bu ürünlerin ihracat değişimlerini tek tek bir köşe yazısında incelemek için oldukça uzundur.
Türkiye’nin bitkisel ürünler ihracatında pandemi döneminde (2020) önceki yıl ile karşılaştırıldığında %6,6 oranında bir artış olmuştur. Yaş meyve ve sebzede artış oranı %20,8 ile en yüksektir. Bitkisel ürünlerin ihracatında hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri ile yaş meyve ve sebze önemli ürün gruplarındandır. Özellikle yaş meyve ve sebze ihracatında Türkiye’nin önemli bir potansiyelinin olduğunu hatırlatmak isterim.
Şöyle ki, tarım ürünlerin bazılarının ihracatında Türkiye için fırsatlar öngörülmektedir. Dünya’nın en büyük sebze ve meyve üreticilerinden olan Çin’den gıda ithalatı (özellikle meyve ve sebze) yapan ülkeler Covid-19 Virüsü sebebiyle yeni tedarikçiler aramaktadır. Bu duruma en yakın örnek olarak sınırlarını Çin’e kapatan Rusya’nın Türkiye’ye uyguladığı meyve ve sebze kotalarında artışa ve ithalatta rotayı Türkiye’ye kırması gösterilebilir (TİM 2021). Türkiye tarımsal ürün ihracatında -özellikle taze sebze ve meyvede- potansiyelini değerlendirerek pandemiyi fırsata dönüştürebilir.
Sonuç olarak -yukarda özetlemeye çalıştığımız gibi- pandemi tarımsal ürünlerin ihracatında geriletici bir etkiye neden olmamıştır. Şimdi geleceği inşa zamanıdır…
Son söz: Kriz iyi yönetilirse fırsatlara kapı açar.
