Kelime manası olarak kırılanları onaran, eksiklikleri tamamlayan, dilediğini zorla yaptırmağa muktedir olandır.
Allah Teâlâ Kâinatta emirlerini dilediği gibi yaptırır ve buna karşı gelebilecek hiç bir şey yoktur. Güneş, ay, mevsimler, bitki ve hayvanlar insanların biyolojik işleri Allah-u Teâlâ’nın koyduğu kurallar çerçevesinde devam eder. İnsan yaratılışı gereği işlerini düzenlemekte, iyiyi ya da kötüyü seçmekte serbest bırakılmıştır. Bu ayrıcalığın sebebi hâlâ bir sır olmaya devam ediyor bütün bilgiler söylenilen sözler hakikatle tam olarak örtüşmüyor.
Yaratılan insan doğuştan getirdiği özellikler yanında bir sosyal çevre içinde doğar, büyür ve hayatı öylece tanır. İnsanın hayatında çok önemli bir yere sahip olan cinsel farklılık, kadın ya da erkek olma, sağlık, ailenin maddi, kültürel, sosyal itibarı gibi gerçeklerin önemini görmemezlikten gelebilir miyiz? Bütün bir hayat neredeyse bu saydığımız gerçekliklere göre şekilleniyor. İnsanın bu faktörlerden ayrı olarak dinle tanışmasını düşünmemiz imkânsız. İnsanların çoğunluğunun dini aileden getirdikleri bir kurum olarak anlamaları da bu sebepten değil mi? İnsana hayatta hangi alanda serbest olma imkânı verilmiştir. Serbestlik dediğimiz olgunun içerdiği mana ile hayat aynı bilgileri kapsamıyor. Serbestlik daha farklı bir deyişle özgürlük, hürriyet dediğimiz şeyin insanın parçalı yapısında değişik işlevleri vardır diye düşünüyorum. Kitleleri değiştirmek, insanı kâmili ortaya çıkarmak için elde olan bilgilerin yanı sıra dar alanlarda yaşanması gereken tecrübelerin genele yaygınlaştırılmaması icap eder.
Kuran-ı Kerim’de (Haşr Suresi 23) Cebbar ismi geçer. Surenin ismi ve genel yapısı düşünüldüğünde söylenilen bu sıfatın geniş manası daha iyi anlaşılır. Allah'ın işlerine, kâinattaki düzen, intizam, devamlılığına akıllar hayran kalır. Bütün güç vehimlerine sahip olanlar bilsinler ki gerçek kudret dilediğini aracısız yapan o yüce Tanrıya aittir.
Gönlün Ana berk eyle
Takdirini derk eyle
Tedbirini terk eyle
Mevla görelim neyler
Neylerse güzel eyle
(Erzurumlu İbrahim Hakkı)
