Kırşehir Haber 24 İnternet Sitesinde, ‘Anadolu’nun Maraş Kazası’ başlıklı ,araştırmacı-yazar Ahmet Dulkadiroğlu’na ait bir yazı okudum. Yazarımız soy adından da anlaşılacağı gibi Dulkadiroğlu ailesinin bir üyesi.
Dulkadiroğlu Beyliği tarihi ile ilgili araştırma kitapları ve çeşitli internet sitelerinde makale yazıları bulunuyor. Dulkadiroğlu Beyliği konulu,ilimizde düzenlenen sempozyumlara konuşmacı olarak da katılmıştı.
Dulkadiroğlu makalesinde, ‘1914 Yılı Maraş Kazası’ kitabından çeşitli alıntılar almış .Eser,Yaşar Alparslan ve Doç.Dr.Emin Toroğlu imzalı ortak bir çalışma...
‘1914 Yılı Maraş Kazası’ kitabı, 19.Yüzyılın ikinci yarısından 20.Yüzyılın başlarına kadar, o yıllarda Halep vilayetine bağlı Maraş Kazası hakkında çok önemli resmi bilgiler sunmakta...Yukarıdaki tarih aralığını kapsayan belgeler, başkent İstanbul Hükümetince hazırlanmış... Matbu olarak merkezden hazırlanan sorulara ,elle yazılıp verilen cevaplar dönemin Maraş’ını yansıtmakta...
Ahmet Dulkadiroğlu’nun köşesinden aldığım bazı ilginç istatistiki bilgileri paylaşmak istiyorum...
1906-1914 yılları arasındaki Maraş...
Yarış ve spor yerleri yoktur. Şehir merkezi ile Çarşı ve Hükümet arasında bir kilomete uzunluğunda şose yolu var.
Kaza dahilinde Maraş-Antep arası 52 km.yolun 5 kilometresi şosedir.
Kaza ile köyler arasında şose yok. Kaza merkezinde ağaç yoktur. Evlerin bir kısmı taştan ve bir kısmı bağdadi usüluyle ve bazıları da tahta ve kerpiçle inşa edilmiştir.
Ticaret erbaının yüzde altmışı gayrimüslim, yüzde kırkı müslimdir.
Kazada 130 öğretmenin 63’ü müslim,67’si gayrimüslimdir.
Ölü doğanların kaydı tutulmamaktadır. Kazada 6 ecnebi,2 müslim doktor var. Köylerde yok.
Çiftçi tarımda adi karasaban,orak ve döğen kullanmaktadır.
Tarımda gübre kullanılmıyor. Kaza dahilinde ziraaat mektebi,numune tarlası,çiftlikleri ve hara yoktur.
Reji İdaresi tütün ektirmiyor.Çiftçi perişandır.( Reji İdaresi :Osmanlı Devletinin dış borçlarına karşılık,en önemli gelir kaynağı olan tütün,tuz ve kahveden alınan vergilerin toplanması için alacaklı ülkelerin kurduğu şirket )
Devlete ait çiftlik yoktur. Kazada 1.ve 2.sınıf tüccar yoktur.3.sınıf bir tüccar,4.sınıf 7 tüccar var.
Köylerde yeter miktarda mektep ve mescit olmadığından ekseri halk cahil kalmıştır. Kazada 1916 yılına kadar beş senelik ikinci sınıf bir rüştiyeden başka mektep açılmamıştır.Daha sonraları 21 mektep açıldı,iki bine yakın öğrencisi var. Kazada 12 Medrese (Yüksekokul) var. Kazada 10 müderris (Prof.) ve 250 öğrenci var. Çırak okulu yok. Çocuklardan gayimüslimlerin yüzde 70’i,müslimlerin yüzde 30’u okuma biliyor. Kütüphane yok. Sanayi mektebi yok. Ziraat ve ticaret mektepleri yok.
Maraş, 1865 tarihi itibari ile de Halep Vilayetine bağlı bir yönetim birimi olmuştur. 1914 yılına kadar süren bu yönetim; daha sonra bağımsız bir sancak haline gelmiştir. 1923 yılında da il olarak yapılandırılmıştır.
Dulkadiroğlu yazısında;böylesine yokluk ve fakirlik içinde kıvranan Maraş halkının ,Kurtuluş Savaşında Fransızlara karşı gösterdiği destansı direniş ve mücadeleyi de takdir ettiğini özellikle altını çizerek anlatıyor.
‘1914 Yılı Maraş Kazası’ çalışması, Cumhuriyet öncesi Maraş’ı dile getiriyor.Nereden nereye!...Bu eseri ,ilimizin ve ülkemizin değişimini ve büyümesini görmek amacıyla okunacak yararlı bir kaynak olarak görüyorum.
