Yıl sonunun yaklaşmasıyla birlikte bir çok şirketin gündeminde 2020 yılının planları ve bütçeleri yer alıyor. Kimi şirketler bütçesini çoktan yaptı, kimi hala yapıyor.

***

Doğru kurgulandığında ve disiplinden taviz verilmediğinde işletmeye önemli ölçüde katkılar sunan işletme bütçesi, Anadolu şirketlerinde, küçük-orta ölçekli şirketlerde genelde pek önemsenmez. Bütçe, tahmin ve hedeflerin kesişmesinden oluşur ve uzun vadeli tahminler yapmak, hedefler koymak şirketlerin çoğu açısından kolay bir hadise değildir.

***

Bu konuda şirketlere hak vermemek elde değil. 10 yıl önceki dönemlerde döviz kurunun sene içinde en fazla %2-3 oynadığı, gösterge faizin en fazla 1-1.5 puan aralığında gittiği bir ekonomik ortam varken, son 3 yıldır dözivde yıl içinde %15’e varan dalgalanmalar, gösterge faizde %10 civarında artış ya da azalış, enflasyonda tek haneden çift haneye ani geçişler gibi zorlu ve tahmin etmesi güç bir ekonomik ortamla karşı karşıyayız.

***

Bununla birlikte yine de geleceğe yönelik tahminler için bilinmezlerin sürekli arttığı dönemlerde bile bütçe yapma alışkanlığından vazgeçmemek gerekiyor. Döviz kuru, enflasyon, faiz oranı, ülke büyüme hedefi, hammadde fiyatı, aylık satış miktarı ve birim fiyatı başlıkları altında Kasım-Aralık aylarında bir tahminde bulunup, buna uygun bir şekilde 2020 yılını şekillendirmek ve yeni yıla bir hedefle başlamak işletmeler için oldukça yararlıdır. Başta yapılan tahminler değişmez kuran ayeti değildir, her 3 ayda bir görünüm netleştikçe revize edilebilir. Kaldı ki bir çok kurumsal ve büyük ölçekli şirket bile böyle yapıyor. Sabit bütçe yapan pek kalmadı.

***

Hedef koyarken ne çok kötümser ne de aşırı iyimser olmak lazım. Eğer üretim kapasitenizde marjinal bir değişme olmayacaksa geçen yılın verilerini önünüze alıp yukarı paragrafta belirttiğim indikatörler vasıtasıyla bir hedef oluşturabilirsiniz. Eğer üretim kapasitenizde düşüş ya da yatırım etkisiyle yükseliş bekliyorsanız, bunu da bütçenize şimdiden girdirmeniz gerekir.

***

Bütçe, yalnızca satış hedeflerini belirlemek için değil aynı zamanda ortalama aylık karlılığınızı şimdiden öngörmek için de yapılmalıdır. Yine geçen yılların gerçekleşen verilerini önünüze alıp, “x kadar satış için y miktarda hammadde, z miktarda yardımcı hammadde, t miktarda elektrik, a miktarda işçilik gerekir” şeklinde hedefinizdeki üretim için sarfetmeniz gerekenleri de şimdiden belirlemelisiniz. Böylelikle 2020 yılının ilgili ayında hedeflenen-gerçekleşen çalışmasını yaptığınızda belirlediğiniz sarf oranının ne kadar altında/üstünde olduğunuzu görebilirsiniz ve aslında sadece bütçe yapmış değil, kendi kendinizi denetlemiş de olursunuz.

***

Kısaca değindiğim bu bütçe temel bütçe formatıdır ve hiç olmazsa bile satış-maliyet-kar kalemlerine yönelik bir hedef bütçeniz olmasını tavsiye ederim. Departman bütçeleri, harcama bütçeleri gibi daha bir çok bütçe konusu var ama detayından dolayı ayrı bir yazının konusu olur. Unutmayın, en kötü bütçe bile size sürprizlere karşı savunma sağlar. Herkese hayırlı kazançlar dilerim.