Toplum içinde yaşıyoruz .Ailelerin fertleri insanlık ailesinin üyeleri ,milletlerin de mensubuyuz.Fert ve toplumun kendilerine göre farklı manaları var bunlar psikoloji ve sosyoloji ilminde bir olgu olarak dikkatimizi çeker.
Sosyal realite fert ve toplumdan ayrı bir değerdir dıştada oluşu ,zorlayıcılık, toplumsal tasavvurlara bağlılıkla dikkati çeker. Toplu yaşamın karşılıklı anlaşma,işbölümü,parça bütün arasında var olan ahenk gibi temel yapıları yanında kurumları da vardır bunlar;aile ,dil, ahlak,din,zaanatlar,bilimler,iktisat ve devlet. Sosyal tasavvurların ilgili olduğu değerlere gelince de onları şöyle sıralayabiliriz; bilgi,korku,beslenme, güvenlik, savaş güç ,hak , adalet ,yasa ,güven ,düzen ,tanrı ve kimlik.
Birey ve cemiyetin tanımları sosyal hayatın anlamı içinde yer alırken bireyin özğünlüğünden cemiyetin teşkilatlanmış insan topluluğu olduğunu da belirtelim.Cemiyetler kömünoteler ve sosyete diye ikiye ayrılır.Komünote veya cemaatler kendiliğinden meydana gelen topluluklardır.Kan birliğine ,ortak duygu ve ortak yaşayış esasına dayanır bunlara örnek aile ve köy gruplarıdır.Sosyeteler tam manasıyla cemiyetler ise kendiliğinden olmayıp akli ve hukuki tesirlerin eseri olarak meydana gelmişlerdir.Sözleşmelere dayanıp anlaşma eseri olmakla beraber adet ve gelenekten ziyade zamanın ruhu sosyetede yaşama eğemendir.
Çağrı Taşgetirenin “Kadim Tartışma Birey Mi Toplum Mu-Michael Sandel Ve Liberalizm Eleştirisi “ kitabı girişle başlayıp dört bölüm ve sonuçla tamamlanan doktora tezidir.Birinci bölüm de komüniteryen düşüncenin genel çerçevesi çizilirken ikinci bölümde Liberalizmin etik eleştirisi,üçüncü bölümde Siyasi Liberalizm ,dördüncü bölümde Prosedürel Liberalizm ve Cumhuriyetci Siyasi Teoriler anlatılır.Michel Sandel Harvard Üniversitesinde siyaset felsefesi dersleri veren akademisyenlerden.Uluslar arası üne sahip olan Sandel adalet,etik,ekonomi,demokrasi konularında önemli kitapların da sahibi.BBC de felsefe alanında proğramlar yapmasıyla dünya çapında üne kavuşan Sandel bu gün için batının önde gelen entelektüellerinden.Siyaset felsefesi alanında orijinal fikirlere sahip olan kitap düşünce alanında ülkemiz için de bir referans.Sosyoloji ilminde devlet olgusu eski ve yeni diye ikiye ayrılarak anlatılır.Eski devlet otorite üzerine inşa edilirken yeni devlet milli varlığa hizmet eden bir teşkilat olarak tanımlanır.Fransız ihtilali bu tariflerin çıkış noktasıdır.Yeni devlet de ekonomi,sosyal yardım ,sağlık ,eğitim gibi işlerin yapılmasında fertlerin serbest bırakılmasına Liberalizm(hürriyetçilik) bu işlerin devlet eliyle yapılmasına da etaizm(devletçilik) denmektedir.Liberalizm ve Etaizm her şeyden önce ekomomi alanında kendini gösteren olgular.Liberalizm fertçi ve hürriyetçi ekonomi sistemidir parolası da “bırakınız yapsınlar ,bırakınız geçsinler” dir.Peki bu nasıl olacaktı?Elbette değişim ve rekabetle
Kitap Sandel in görüşleri etrafında şekillenmekle beraber John Rawls,Charles Taylor,Alasdair Macintyre,Michel Walzer,Hegel,Kant,Philip Pettit,Will Kymlicka,Hobbes,Lock,Karl Marx ın da fikirlerine yer verilip göndermelerde bulunur.Siyaset felsefesi alanında nitelikli bir eser arayanlara bu kitap özellikle tavsiye edilir.
Liberalizmin bireyi merkeze alması bunun sonucu olarak bu yaklaşımın ontolojik ,ahlaki ve siyasi planda toplum kaynaklı pek çok sorunlara yol açtığı dile getirilir .Liberalizmin insan doğasına ait benlik anlayışı eleştirilmekte bu tartışmaların anlaşılması ve yeni düşüncelere pencereler açılması gereklidir. Dünyada yüzyıl boyunca kamusal ve kamusal olmayan alan,seçim,pozitif ve negatif özgürlük,evrim teorisi,dini kıyafet ve semboller,tercih özğürluğü mü vicdan özğürlüğü mü ve siyasette dini söylem gibi olgular tartışılırken ülkemiz de bu konuların yeni yeni gündeme gelmesi ve yıkıcı etkiler yapmaması için dünyanın tecrübelerine ihtiyacımız olduğu ortadadır.Örneğin felsefi ,dini ahlaki konuların kamusal alanda paranteze alınması devletin dini talepler karşısında liberal nötralite adına daha seküler biçime girmesi dini talepleri olumsuz alana itmekte bunun da elim sonuçları ülkemizde yaşanmaktadır.
Kitabın okunması temel kavramların bilinmesiyle mümkün örneğin atomizm,aydınlanma,benlik,çokkültürlülük,demokrasi,deontoloji,evrim,fayda, ,komünite,sosyete,liberalizm,logos,meritokrasi,muhafazarlık,narratif,ortak iyi,polis,telos,yükümlülüğü olmayan benlik gibi sosyolojik olguların hatırda tutulması kitabın anlaşılması için şart.Yine cemiyet ,devlet değer gibi olgularda yıllar içinde meydana gelen bilgi daralmaları ya da genişlemeleri de diri bir zihniyet için gerekli.Her bölümün sonunda Çağrı nın özetler yapması kitabın faydalı taraflarından. Yazarın konuyu ana hatlarıyla dile getirip tezini savunması kayda değer ama şu var ki yararlanılan kaynaklar ve yazarların kendi kültürel alanımızdan olmaması ,toplumumuzun dünden yarına var olduğu sosyal zeminin Liberalizme tam dahil olmaması ayrı bir sorun.Sıkça Liberalizme vurgu yapan aydınların kitapta yer alan konuları ülkemiz açısından bir defa daha düşünmeleri geleceğimiz açısından önemlidir.
Kadim Tartışma Birey Mi Toplum Mu -Michael Sandel Ve Liberalizmin Eleştirisi,Çağrı Taşgetiren,DBY Yayınları,İstanbul,2020
