Doğum zamanı, doğum yeri ve doğum manalarına gelen mevlid, aynı zamanda edebiyatımızda aynı isimle anılan bir türün adıdır. Bu edebi türde esas olarak Hz. Peygamber'in hayatı konu olarak alınmakta, doğumu, peygamberliği, mucizeleri, vefatı işlenmektedir.
Mevlidin yazarı Süleyman Çelebi'nin hayatı hakkında geniş bir bilgiye sahip değiliz. Kaynaklar, Bursa'da doğduğunu bildirmekle beraber, doğduğu tarihi kesin olarak kaydetmiyorlar. Kaynakların müştereken belirttikleri bir husus Süleyman Çelebi'nin Ahmed Paşa' nın oğlu ve Orhan Gazi'nin çok sevdiği ve saydığı Şeyh Mahmud'un torunu olduğudur. Süleyman Çelebi'nin Çelebi diye adlandırılması, onun alim ve arif bir kişi olduğunun delilidir.
Süleyman Çelebi eserini Ulu Cami'deki imamlığı esnasında meydana gelen bir hadise üzerine yazmıştır. Rivayet edildiğine göre bir vaiz vaazı sırasında Bakara sûresinin 285. ayetini tefsir ederken, bu ayeti aynı sûrenin 253. ayeti île karıştırmış, Peygamberler arasında fark bulunmadığı, Peygamber' in de Hz. İsa'dan üstün tutulmadığı yolunda açıklamış, Süleyman Çelebi bu hadiseye çok üzülmüş, Peygambere karşı duyduğu sevgi ve hürmeti önce 5 beyit île belirtmiş ki bu 5 beyitin ilki şudur,
Ölmeyüp İsa göğe bulduğu yol
Ümmetinden olmağı çün idi ol.
Daha sonra da eseri Vesiletü'n-necât' ı ikmal etmiştir. Süleyman Çelebi'nin 1409 da tamamladığı eseri Mevlid halk arasında Mevlüd şeklinde anılmakta ise de müellifin kendi eserine verdiği ad, Rasûlullah'ın, "Kurtuluş vesilesi' olması anlamına Vesiletu'n-necat'tır. Dili sade, üslûbu akıcıdır. Edebi sanatlarından dolayı da kıymetli bir eserdir.
Geçmiş zamanlarda Hz. Peygamber' in doğum günü Fâtimiler'de bayram olarak kutlanırdı. Osmanlı devletinde de 1910'dan itibaren kanunla Mevlid bayramı kutlamaları kabul edilmiştir.
Mevlidin ilk kısmı şöyle başlamaktadır
Allah adın zikridelüm evvela
Vacib oldur cümle işde her kula
Allah adın her kim ol evvel ana
Her işi âsân ide Allâh ona
Allâh ana olsa her işün öni
Hergiz ebter olmaya onun sonı
Her nefesde Allah adın di müdâm
Allah adile olur her iş tamâm
Mevlid kitabının farklı bir siyer kitabı olarak okunmasının çok yararlı olacağına inanıyorum.
*- Mevlid, Süleyman Çelebi, Haz. Dr. Necla Pekolcay , Dergah yayınları İst.
