Eskiden… Diye çok başlıyoruz bu sıralar yazılarımıza. Yok aslında çok yılları ardımızda bırakmadık daha. Yalnızca çok hızlı gelişiyoruz. Toplum olarak çok hızlı değişiyoruz. Biz yine eskiden… Diyerek devam edelim yazımıza.
Eskiden esnaflık bir saygı, bir güven ifadesi idi. Esnaflar ile daima yüz yüze iletişim vardı. AVM’lerin olmadığı, esnaflık yapan bakkal, kasap, manavların birkaç işçi çalıştırmadığı zamanlardı o zamanlar. Herhangi bir ihtiyacımız olmasa bile ara sıra uğradığımız, çay içmeye yoldan çevrildiğimiz, sohbet ettiğimiz, borç aldığımız, borç verdiğimiz insanlardı esnaflarımız. Örneğin, berbere bir saat önceden giderdik. Çıraklar karşılardı kapıda. Ceketimizi alırdı. Tıraştan önce güzel bir masaj yapardı. Tıraştan sonra ceketimizi tutardı. Bahşişi kapardı. Sohbet eder, çay içer, gazete okurduk bu zaman zarfında.
Şimdi; şimdi her şey paraya ve zamana endekslenmiş. Gelen müşteri bir an önce gitsin ki, yenisine yer açılsın. Bakkal, kasap, manavda müşteri yer işgal etmesin. Çalışanı ve patronu lafa tutmasın. Bir an önce alışverişini yapsın, parayı bıraksın ve gitsin. Aslolan daima müşteriden ne kadar kazanıldığı. Müşteri meta, müşteri madde. Oysa eskiden müşteri insandı. Komşu, dost, arkadaş idi.
Bu günlerde esnaf ve esnaflık konusunda anlatacağım mevzuu (yukarı yuvarlama) birkaç kez tezahür edine bu yazıyı yazmak farz oldu.
Giriyorsunuz, alışverişinizi yapıyorsunuz, kasaya geliyorsunuz, bakiyeniz 36.55 TL, kasiyer 37 TL olduğunu söylüyor. 1. 65 TL olan ödemeniz yerine 1.70 TL hesap çıkartılıyor. 134.40 TL borcunuza 135 TL talep ediliyor. Tamam, arada kaynayan ve hep bizden çıkartılan, yukarı yuvarlanan miktar kayda değer değil. Ancak burada bir kul hakkı yok mu?
Belki bazıları için Esnaflık konusunda bizim anlattıklarımız çok eskide kalmış olabilir, ancak ;
“Bey amca 37 TL tutuyor, sen 35 TL ver”
“Hanım teyze 134 TL yaptı. 130 versen yeter” diyen esnaflarımızın yüksel gönül zenginliğine ne oldu? O yüksek esnaf asaletine ne oldu ?
Belki bireysel olarak alışverişlerdeki yukarı yuvarlanan 30 Krş., 40 Krş. 50 Krş. Bizlere çok dokunmaz. Ancak kümülatif olarak günde 200 kişiden bu para günlük 100, aylık 3000, yıllık 36 000TL yapar. Bu para yukarı yuvarlamadan kazanılan haksız, haram paradır.
Yukarı yuvarlama kul hakkıdır. Haramdır. Ben yukarı yuvarlama yapan esnafı mutlaka uyarıyorum. Tekrarında asla gitmiyorum.
