"Risale, tasavvufta temel ve kaynak olan bir kitaptır'
Zeynu'l-İslâm ünvaniyle meşhur olan Ebu Kasım Abdülkerim Nişabur civarındaki Üstüva kasabasında 986'da dünya'ya geldi. Tahsilini Nişaburda tamamladı. 30 yaşlarında iken kitap teliflerine başladı. Meşhur risalesini ise fikri ve ruhi bakımdan olgunluğa ulaştığı 51 yaşında yazdı. Siyasi sebeplerden dolayı Horosan'dan ayrıldı Bağdat'a yerleşti, ülkesine uzun yıllardan sonra döndü.
Allah Teala'nın dışında herşey ile kalbi ilgiyi kesmek ve her an Allah'ın huzurundaymış gibi davranmak olan tasavvuf Kuşeyri Risalesinde anlatılmaya çalışılmıştır. İradesiyle amel ve ibadet eden, kötü huylarını değiştiren ve güzel huylar edinen bir kimsede önce vecd ve cezbe gibi dini heyecan zuhur eder. Sonra bu hallerin içinden marifet ve irfan doğar, irfan amelden kaynaklanır. Şeriat beden, tasavvuf ruhtur. Şeriat lafız tasavvuf manadır, şeriat şekil, tasavvuf muhtevadır. Şeriat deniz, tasavvuf denizdeki incidir. Şeriat süt, tasavvuf sütten çıkan kaymaktır. Şeriat ağaç, tasavvuf bu ağaçta zuhur eden meyvedir. Şeriat ağacında bitmeyen hal, vecd ve marifet meyvelerine itibar edilemez. Onun için şeriatsız bir tasavvuf düşünülemez.
Kuşeyri Risalesini hazırlarken mutasavvıflara ve onların görüşlerine, şeriata uydukları ölçüde kıymet vermiş, bunun yanında tasavvufun umumi ıstılahlarını, tasavvuf ehlinin makam ve hallerini, müridlerin uyması gereken hususları şeriata uygun bir şekilde açıklamaya çalışmıştır. Bunu yaparken birinci derecede ayet ve hadislere yer vermiş, ardından bu konuda güvenilir mutasavvıfların görüşlerini sıralamıştır.
Kuşeyri Risalesi giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında Risalenin yazılış sebebi anlatılmakta Allah'a inanç konusu işlenmektedir. Sufilerin hal tercümeleri kısmında 83 sufinin hal tercümesi anlatılarak ilk sufilerin söz, davranış ve halleriyle şeriata gösterdikleri derin bağlılık anlatılır. Istılah kısmı Risalenin en önemli kısmıdır. Kuşeyri "Sufiler, manaları ancak kendileri tarafından bilinen ve başkaları için anlaşılmaz olan bazı tabirler kullanırlar" der. Örnek olarak bu kısımda Vakt, Hal, Makam, Nefes, Ruh, Fena-beka gibi ıstılahların yer aldığını bildirelim.
Tasavvuf ahlakı kısmında da tasavvufi hallerden ve bunun neticesi olan mistik bilgilerden bahsetmektedir.
Ahlak esaslarının hepsini en güvenilir sufilere dayanarak kısa ve öz olarak anlatan bu Risale insanın sırlarını aralamaktadır. Büyük sufileri anlatan, menkıbelerle düşünce ufuklarını ötelere taşıyan Risale tasavvufun kaynak Kitaplarından biridir. Risale üzerinde şerh, haşiye ve ta'likler yazılmış istifade imkanı her zaman sağlanmıştır.
(Hazırlayan Süleyman Uludağ) Dergah Yayınları, İstanbul.
